کتاب روان شناسی سلامت (بهداشت روانی) اثر حسین آزاد

فهرست مطالب

عنوان                                                                                        صفحه

پیشگفتار........................................................................................................................................ 13

فصل اول: روان‌شناسی سلامت ................................................................................................... 15

تاریخچه، مفاهیم، و روش‌ها.................................................................................. 15

پایه‌های تاریخی و مفهومی روان‌شناسی سلامت........................................... 15

سلامت و بیماری........................................................................................... 16

تغییرات عمده در مفهوم سلامتی.................................................................. 17

1- تغییر الگوهای بیماری - سلامت................................................. 18

2- افزایش مراقبت‌های پزشکی........................................................ 18

3- مفهوم سلامتی براساس نظریه‌های جدید.................................... 19

پزشکی روانی - بدنی........................................................................................... 20

سلامت رفتاری...................................................................................................... 21

پزشکی رفتاری...................................................................................................... 22

روان‌شناسی سلامت............................................................................................... 23

چرا اکنون؟............................................................................................................ 23

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی............................................................................ 25

منابع فصل اول....................................................................................................... 26

فصل دوم: ارزیابی سلامت و کیفیت زندگی.............................................................................. 27

موضوع‌های مفهومی در اندازه‌گیری کیفیت زندگی............................................. 28

مقیاس کیفیت زندگی بیماران خاص.................................................................... 29

مقیاس عملکرد بدنی (SF-36)........................................................................... 30

پرسش‌نامه‌ی کیفیت کلی سلامتی.......................................................................... 31

تحلیل روان‌سنجی مقیاس SF-36........................................................................ 34

فشار روانی و استرس روزمره............................................................................... 35

مقیاس ادراک استرس............................................................................................ 37

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی............................................................................ 39

منابع فصل دوم...................................................................................................... 40

فصل سوم: دانش زیستی و پزشکی روان‌شناسی سلامت........................................................... 41

دستگاه عصبی........................................................................................................ 41

دستگاه غدد درون‌ریز............................................................................................ 43

بهداشت روانی و روان عصب‌شناختی.................................................................. 44

عوامل تاثیرگذار بر پاسخ‌های استرسی................................................................. 45

استرس، اضطراب، افسردگی و برانگیختگی........................................................ 47

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی............................................................................ 49

منابع فصل سوم..................................................................................................... 50

فصل چهارم: دستگاه عصبی – غددی و اختلالات مربوط به آن‌ها.......................................... 51

اختلالات مربوط به دستگاه عصبی.............................................................. 52

بیماری پارکینسون.............................................................................. 52

بیماری اسکلروزمالتیپل...................................................................... 53

بیماری‌ هانتینگتون............................................................................. 53

فلج اطفال........................................................................................... 54

اختلالات مربوط به دستگاه غدد درون‌ریز................................................... 54

دیابت................................................................................................. 54

دیابت نوع I............................................................................... 54

دیابت نوع II............................................................................. 55

مدیریت دیابت نوع II............................................................... 56

پیش‌گیری از دیابت................................................................... 57

تاثیرات خود مدیریتی در دیابت............................................... 57

مدیریت دیابت نوع I................................................................. 57

اختلالات مربوط به دستگاه تنفس................................................................ 58

آسفیکسی (احساس خفگی)............................................................. 58

آنوکسی (کمبود اکسیژن)................................................................... 58

هیپرونتیلیشن (بیش تنفس)............................................................... 58

تب یونجه........................................................................................... 59

آسم.................................................................................................... 59

اختلالات مربوط به دستگاه گوارش............................................................. 59

التهاب معده و روده، اسهال، اسهال خونی....................................... 59

کولیت................................................................................................. 60

زخم معده.......................................................................................... 61

سنگ صفرا...............................................................................61........

آپاندیسیت.......................................................................................... 61

هپاتیت................................................................................................ 62

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی.................................................................... 63

منابع فصل چهارم.......................................................................................... 64

فصل پنجم: روان‌شناسی و سلامت جسمی................................................................................. 65

مدل‌های مربوط به پایه‌های روان‌شناسی سلامت.............................................. 66

1- مدل تاثیر مستقیم............................................................................. 66

2- مدل تعاملی یا تاثیر متقابل............................................................... 66

3- مدل تاثیرات غیرمستقیم.................................................................. 66

استرس و سلامت بدنی..................................................................................... 67

استرس و ویژگی‌های حوادث استرس آفرین................................................... 69

کنترل پذیری.............................................................................................. 69

پیش‌بینی ناپذیری....................................................................................... 69

مبارزه طلبی‌ها و تهدیدها نسبت به توانایی و خودپنداری........................ 71

سازش با استرس............................................................................................... 72

شخصیت و سازش..................................................................................... 72

منفی‌گرایی، استرس و بیماری........................................................... 73

خوش‌بینی.......................................................................................... 74

مذهب، سازگاری و سلامتی.............................................................. 76

آیا استرس بر بارداری تاثیر می‌گذارد؟............................................................. 77

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی........................................................................ 78

منابع فصل پنجم................................................................................................ 79

فصل ششم: استرس و واکنش‌های مربوط به آن........................................................................ 81

محرک‌های استرس آفرین................................................................................. 81

عوامل و محرک‌های استرس آفرین و فشارهای سازشی.................................. 82

ناکامی‌ها..................................................................................................... 82

تعارض‌ها.................................................................................................... 82

1- تعارض نزدیک شدن – اجتناب ورزیدن.................................... 83

2- تعارض نزدیک شدن دوگانه (گرایش دوگانه)............................ 83

3- تعارض اجتناب‌ورزیدن دو جانبه (اجتناب دوگانه)................... 83

فشارهای روانی.......................................................................................... 83

ادراک شخص و تحمل استرس......................................................... 84

نقش خانواده و جامعه در استرس.................................................... 86

شدت استرس و تجربه‌ی بحران....................................................... 86

راهبردهای مقابله با استرس...................................................................... 87

اصول کلی مقابله با استرس....................................................................... 87

فروپاشی و درهم شکستگی شخص تحت تاثیر استرس.......................... 89

فروپاشی دستگاه دفاعی................................................................. 90

فروپاشی زیست‌شناختی................................................................ 91

فروپاشی روان‌شناختی................................................................... 91

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی................................................................ 94

منابع فصل ششم........................................................................................ 95

فصل هفتم: رفتارهای مربوط به افزایش سلامتی......................................................................... 97

سبک زندگی سالم............................................................................................. 98

نقش عوامل رفتاری در بیماری و سلامت......................................... 98

رفتارهای سالم کدام‌اند؟.................................................................... 98

پیشگیری اولیه.................................................................................... 99

عوامل ایجاد کننده‌ی رفتار سالم...................................................... 100

عوامل مردم‌شناسی.......................................................... 100

سن................................................................................... 100

ارزش‌ها............................................................................ 100

کنترل شخصی................................................................. 100

عوامل اجتماعی............................................................... 101

هدف‌های شخصی........................................................... 101

نظام‌های ادراکی............................................................... 101

عوامل شناختی................................................................ 101

دسترسی به مراکز و منابع بهداشتی................................ 102

ناپایداری رفتارهای اصلاح شده...................................................................... 103

مداخله‌گرها برای کاهش رفتارهای ناسالم...................................................... 104

استفاده از لحظات آموزش‌پذیر........................................................... 104

بستن‌دریچه‌های‌آسیب‌پذیری‌دردوران‌حساس نوجوانی و جوانی ............. 105

رفتارهای سالم نوجوانی و تأثیر آن‌ها بر سلامت سالمندی................ 105

نقش مداخله‌گرها در رفتارهای افراد در معرض خطر...................................... 106

افزایش سلامتی در سالخوردگی......................................................................... 106

تغییر و ایجاد عادات سلامتی.............................................................................. 107

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 109

منابع فصل هفتم.................................................................................................. 109

فصل هشتم: نظریه‌های مربوط به حفظ و مراقبت از سلامتی ................................................. 111

نظریه‌ی باور داشت سلامت............................................................................ 111

نظریه‌ی عمل منطقی........................................................................................ 112

نظریه‌ی خود تنظیمی...................................................................................... 115

نظریه‌ی مراحل تغییر....................................................................................... 116

مدل فرایند پذیرش احتیاط‌آمیز...................................................................... 118

انتقادهای وارد بر نظریه‌های وابسته به سلامت.............................................. 119

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی..................................................................... 120

منابع فصل هشتم............................................................................................. 121

فصل نهم: شخصیت و سلامت روانی و بدنی ......................................................................... 123

بدبینی و سلامت................................................................................................. 123

شفابخشی کمدی و خنده.................................................................................... 124

رابطه‌ی سلامت و تیپ‌های شخصیتی................................................................. 127

تیپ شخصیتی A........................................................................................ 127

تیپ شخصیتی A و بیماری کرونری قلب.................................................. 128

تفاوت‌های جنسی و تیپ شخصیتی A...................................................... 130

راهبردهای سازشی نامؤثر و ارتباط آن‌ها با سلامت روانی................................ 131

راهبرد سازشی سرکوب کننده.................................................................... 131

تاثیر مثبت راهبردهای سازشی سرگرم کننده............................................. 133

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 134

منابع فصل نهم.................................................................................................... 135

فصل دهم: عوامل تاثیرگذار بر استرس و بیماری .................................................................. 137

مدل بیماری پذیری - استرس............................................................................ 137

مدل شخصیت سخت جان.................................................................................. 139

مدل فروپاشی هویت........................................................................................... 142

آیا استرس موجب بیماری می‌شود؟................................................................... 144

روان – عصب – ایمنی‌شناسی............................................................................ 144

تاریخچه‌ی روان – عصب – ایمنی‌شناسی.......................................................... 145

تحقیق در زمینه‌ی روان – عصب – ایمنی‌شناسی.............................................. 146

مکانیزم‌های بدنی تاثیر استرس بر دستگاه ایمنی............................................... 147

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 150

منابع فصل دهم................................................................................................... 151

فصل یازدهم: دستگاه ایمنی و تاثیر آن بر سلامت روانی و جسمانی................................... 153

نظری دقیق بر کارکرد دستگاه ایمنی.................................................................. 154

ساختار و عملکرد بخش‌های مختلف دستگاه ایمنی.......................................... 155

راه‌های ایجاد ایمنی............................................................................................. 158

اختلالات دستگاه ایمنی...................................................................................... 159

نارسایی ایمنی.......................................................................................... 159

بیماری‌های خود ایمنی............................................................................ 160

رد کردن و عدم قبول اعضای پیوند شده................................................ 161

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 162

منابع فصل یازدهم............................................................................................... 163

فصل دوازدهم: ایدز.................................................................................................................... 165

نشانه‌های مرضی ایدز و HIV........................................................................... 165

تاریخچه‌ی مختصری درباره‌ی ایدز..................................................................... 167

ایدز در ایالات متحده  ....................................................................................... 169

 چگونه HIV منتقل می­شود؟........................................................................... 169

پیشرفت عفونت HIV به چه نحو است؟.......................................................... 169

درمانگری ضد ویروسی...................................................................................... 170

چه کسانی دچار ایدز می‌شوند؟......................................................................... 171

تاثیرات روانی اجتماعی بر عفونت ایدز............................................................. 171

نقش بازنمایی و افشا در درمان ایدز................................................................... 172

مداخلات رفتاری – شناختی در درمان ایدز..................................................... 173

نقش مهارت‌های سازشی در درمان ایدز ........................................................... 174

عوامل روانی اجتماعی موثر بر دوره‌ی ایدز....................................................... 175

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 177

منابع فصل دوازدهم............................................................................................ 178

فصل سیزدهم: سرطان و نقش عوامل رفتاری در آن............................................................... 181

سرطان چیست؟.................................................................................................. 181

عوامل خطرآفرین برای سرطان.......................................................................... 183

کشیدن سیگار.......................................................................................... 183

رژیم غذایی.............................................................................................. 184

غذاهایی که ممکن است موجب سرطان شوند...................................... 184

غذاهایی که ممکن است شخص را در برابر سرطان حفظ

کنند.......................................................................................................... 185

چه کسانی دچار سرطان می‌شوند؟......................................................... 186

خطر الکل................................................................................................ 186

اشعه‌ی ماورای بنفش............................................................................... 186

عوامل هیجانی......................................................................................... 186

شخصیت مستعد سرطان......................................................................... 187

عوامل روان‌شناختی و تاثیر آن بر زنده ماندن بیماران سرطانی........................ 189

مداخلات درمانی................................................................................................ 190

مداخلات رفتاری - شناختی...................................................................... 190

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 192

منابع فصل سیزدهم............................................................................................. 193

فصل چهاردهم: شناسایی عوامل رفتاری در بیماری قلبی - عروقی...................................... 195

دستگاه قلبی - عروقی........................................................................................ 196

عروق کرونری قلب............................................................................................. 197

بیماری کرونری قلب........................................................................................... 199

رابطه‌ی زنانگی- مردانگی و بیماری کرونری قلب............................................ 202

واکنش‌های قلبی – عروقی، شخصیت و بیماری کرونری قلب.......................... 203

ابراز خصومت در برابر کنترل آن....................................................................... 203

مخاطرات روانی و اجتماعی نسبت به CHD................................................... 205

درمان بیماری‌های قلبی- عروقی........................................................................ 207

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 208

منابع فصل چهاردهم........................................................................................... 209

فصل پانزدهم: سکته‌های مغزی و پرفشار خونی...................................................................... 211

سکته‌ی مغزی...................................................................................................... 211

عوامل خطرآفرین برای سکته‌ی مغزی............................................................... 212

پرفشار خونی....................................................................................................... 213

عوامل روانی اجتماعی تاثیرگذار بر فشار خون................................................. 215

درمانگری‌های رفتاری- شناختی برای کاهش فشار خون.................................. 215

پیامدهای ناگوار سکته‌ی مغزی........................................................................... 216

مشکلات حرکتی..................................................................................... 216

مشکلات شناختی................................................................................... 217

مشکلات هیجانی.................................................................................... 217

مداخله‌های بازتوانی............................................................................................ 218

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 219

منابع فصل پانزدهم.............................................................................................. 220

فصل شانزدهم: نقش ورزش و کنترل وزن در سلامتی............................................................ 221

ورزش.................................................................................................................. 221

چقدر ورزش مناسب است................................................................................. 222

ورزش در برابر استرس...................................................................................... 223

نقش ورزش در اداره‌ی استرس.......................................................................... 224

تعیین‌کننده‌های ورزش منظم............................................................................... 224

ویژگی‌های فردی......................................................................................... 225

ایجاد رژیم‌های غذایی سلامتی بخش................................................................. 225

چرا رژیم غذایی اهمیت دارد............................................................................. 226

کنترل وزن و فربهی............................................................................................. 227

تنظیم خوردن غذا............................................................................................... 227

مخاطرات فربهی................................................................................................. 227

فربهی در کودکان................................................................................................ 228

عوامل وابسته به فربهی....................................................................................... 229

تاریخچه‌ی خانوادگی و فربهی.................................................................... 229

فربهی و رژیم غذایی به‌عنوان عوامل مخاطره‌آمیز

برای‌فربهی .................................................................................................. 230

نظریه‌ی نقطه‌ی تعیین‌شده‌ی وزن................................................................ 230

استرس و خوردن........................................................................................ 231

درمان فربهی........................................................................................................ 232

رژیم غذایی.............................................................................................. 232

جراحی.................................................................................................... 233

داروهای منع کننده‌ی اشتها..................................................................... 233

رویه‌های شناختی..................................................................................... 233

اختلالات خوردن............................................................................................... 234

بی‌اشتهایی روانی..................................................................................... 234

عوامل ایجادکننده‌ی بی‌اشتهایی روانی.................................................... 234

درمان بی‌اشتهایی روانی.......................................................................... 236

پر اشتهایی روانی..................................................................................... 236

علل پراشتهایی روانی.............................................................................. 237

درمان پراشتهایی روانی........................................................................... 238

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 239

منابع فصل شانزدهم........................................................................................... 240

فصل هفدهم: خواب و سلامت.................................................................................................. 243

مخاطر0ات محرومیت از خواب و تاثیر آن بر سلامت فرد.............................. 244

راه‌های کاستن از تاثیرات محرومیت از خواب.................................................. 244

اختلالات خواب................................................................................................. 245

بد‌خوابی‌ها............................................................................................... 246

بی‌خوابی.................................................................................................. 246

درمان بی‌خوابی....................................................................................... 247

نارکولپسی................................................................................................ 248

اختلال نظم خواب شبانه‌روزی............................................................... 249

فراخواب‌ها.......................................................................................................... 249

اختلال کابوسی......................................................................................... 249

اختلال وحشت در خواب........................................................................ 249

اختلال راه رفتن در خواب...................................................................... 250

خواب چیست؟................................................................................................... 250

مخاطرات ناشی از بی‌خوابی مزمن.................................................................... 250

آسایش، تازه و سرزنده شدن، و ذخیره‌سازی انرژی.......................................... 252

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 253

منابع فصل هفدهم............................................................................................... 254

فصل هیجدهم: درد و ارتباط آن با استرس.............................................................................. 257

سردرد، کمردرد، دردهای عضلانی، درد سرطان، درد فانتوم............................ 257

معنی درد................................................................................................. 257

مراحل درد.............................................................................................. 258

نشانه‌های مرضی درد.............................................................................. 260

سردرد...................................................................................................... 260

میگرن و سردردهای تنشی...................................................................... 260

کمردرد.................................................................................................... 262

زندگی بدون درد..................................................................................... 263

آیا زندگی بدون درد می‌تواند سودبخش باشد یا

زیانبخش؟................................................................................................ 263

درد عضلانی - عصبی......................................................................................... 264

درد آرتریت (التهاب مفاصل).............................................................................. 265

درد سرطان.......................................................................................................... 255

درد عضو خیالی (درد فانتوم)............................................................................. 266

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 268

منابع فصل هیجدهم............................................................................................ 269

فصل نوزدهم: نظریه‌های مربوط به درد..................................................................................... 271

نظریه‌ی اختصاصی درد....................................................................................... 271

نظریه‌ی کنترل دروازه.......................................................................................... 272

سنجش درد......................................................................................................... 276

سنجش فیزیولوژیایی درد........................................................................ 276

تنش عضلانی.............................................................................. 276

پتانسیل‌های برانگیخته شده........................................................ 278

ارزیابی رفتاری........................................................................................ 278

گزارش‌های شخصی.................................................................... 279

مقیاس‌های رتبه‌بندی ساده.......................................................... 279

پرسشنامه‌های استاندارد شده‌ی درد........................................... 279

آزمون‌های روان‌شناختی استاندارد شده..................................... 280

پیشگیری از درد.................................................................................................. 280

درمان‌های پزشکی برای درد............................................................................... 281

داروها...................................................................................................... 281

داروهای گروه آسپیرینی.............................................................. 282

داروهای گروه افیونی.................................................................. 283

تحریک عصبی الکتریکی درون پوستی

 (فیزیوتراپی)............................................................................... 284

طب سوزنی................................................................................. 285

جراحی........................................................................................ 286

محدودیت‌های درمان‌های پزشکی...................................................................... 287

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 289

منابع فصل نوزدهم.............................................................................................. 290

فصل بیستم: درد و ارتباط آن با دستگاه عصبی شیمیایی....................................................... 292

درد و دستگاه عصبی........................................................................................... 294

دستگاه حسی - بدنی............................................................................. 294

نورون‌های آوران، و وابران...................................................................... 295

درگیر شدن با درد............................................................................................... 296

نخاع شوکی.......................................................................................................... 296

مغز....................................................................................................................... 298

انتقال‌دهندگان عصبی و درد............................................................................... 300

تعدیل درد............................................................................................................ 301

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی......................................................................... 302

منابع فصل بیستم................................................................................................. 302

فصل بیست و یکم: آرامش عضلانی پیش رونده (گام به گام).............................................. 303

بهترین راه برای کاهش تنش و اضطراب........................................................... 303

سوال‌های مربوط به تعلیم آرامش عضلانی................................................ 305

چگونه می‌توان به آرامش عضلانی دست یافت؟....................................... 306

آرامش عضلانی خود را آزمایش کنید........................................................ 306

چرا آرامش عضلانی گام به گام سودمند است؟........................................ 307

آرامش عضلانی افتراقی.............................................................................. 307

ایجاد آرمیدگی عضلانی در زندگی روزمره............................................... 307

آرامش عضلانی برای سردردها.................................................................. 308

آغاز عملیات آرمیدگی منظم (برنامه‌ریزی عملیات آرمیدگی منظم)......... 309

برنامه‌ریزی عملیات آرمیدگی کوتاه مدت.................................................. 310

حل مشکل گرفتگی عضلات و خواب....................................................... 310

نکات عمده‌ی مربوط به آرمیدگی گام به گام............................................ 310

1- فنون اساسی........................................................................................... 310

2- گروه‌های ماهیچه‌ای و تمرین‌های مربوط به آن‌ها................................. 310

آرمیدگی گام به گام به تفصیل............................................................................ 311

آمادگی..................................................................................................... 311

تنش تمامی بدن....................................................................................... 312

تنس سر و صورت.................................................................................. 312

تنش شانه‌ها.............................................................................................. 313

تنش سینه و شش‌ها................................................................................. 314

تنش پشت (کمر)..................................................................................... 314

تنش شکم................................................................................................ 315

تنش لگن، ران‌ها و پاها........................................................................... 315

بازبینی بدنی............................................................................................ 316

خلاصه‌ی فصل و مفاهیم کلیدی............................................................. 317

منابع فصل بیست و یکم......................................................................... 317

آثار دکتر حسین آزاد............................................................................... 318