کتاب "آشنایی با جدول‌های خلاق منطقی و سرگرم کننده (3)" اثر ساسان ثمر بخش، شما را به دنیای جذاب تفکر منطقی و حل معماها دعوت می‌کند. با تمرین‌های خلاقانه و چالش‌های سرگرم‌کننده، مهارت‌های تحلیلی خود را تقویت کنید و لحظاتی شاداب و آموزنده را تجربه کنید. این کتاب، بهترین راه برای تقویت ذهن و افزایش خلاقیت شماست!
پیشگفتار
طی چند سال اخیر که اقدام کردم به نوشتن کتاب‌هایی در زمینه‌ی برق و الکترونیک، که تا به اینجا نیز نوشتن این گونه کتاب‌ها و حتی تجزیه، تحلیل و تدریس این علم دوست داشتنی ادامه داشته و تا جایی که در حد سواد من هست، ادامه خواهد داشت، متوجه شدم با وجود اینکه خیلی علاقه مند به انجام تحقیق‌های عملی و تئوری در این زمینه هستم، در خیلی از مواقع پیش آمده که موقع فکر کردن و ادامه دادن چنین کارهایی به‌طور مستمر، احساس خستگی و بی‌حوصلگی می‌کنم. شاید هم باید گفت : به این علت هست که این گونه فعالیت‌ها، یعنی فعالیت‌هایی که خیلی بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند، در بعضی از مواقع باعث ایجاد وقفه در انجام ادامه‌ی برنامه‌هایم می‌شوند. در واقع بیشتر از آنچه انتظار می‌رود، خسته و بی‌حوصله می‌شوم. به‌طور دقیق‌تر باید بگویم که چون خلاقیت به کار رفته در نوشتن کتاب‌های جدیدم و فعالیت‌های مشابه آن، هر چقدر هم در سطح بالایی نباشد، به هر حال جزو فعالیت‌های نیمکره‌ی راست مغز به حساب می‌آید. تفکری هم که برای تجزیه و تحلیل استفاده می‌شود (تفکر جزئی نگر)، جزو فعالیت‌های نیمکره‌ی چپ مغز محسوب می‌شود. درمجموع باید بگویم که اینها کلاً خیلی زود باعث کاهش تمرکز و فعالیت‌های مغز می‌شوند. امّا واقعاً می‌خواهم این نکته را بگویم که از وقتی سراغ جداول اعداد مانند سودوکو، دومینو و ... رفتم، یعنی جداولی که از نوع منطقی- ریاضی به حساب می‌آیند، متوجه شدم که واقعاً در اون بازه‌ی زمانی که به اصطلاح به مغزم استراحت می‌دادم، اگر شروع کنم به حل کردن جداولی مانند فکر برتر (فکر بکر)، دومینو و ... ادامه‌ی برنامه‌ام را بهتر، سریع‌تر و حتی با حوصله‌ی بیشتر شروع می‌کنم، هر چند که حل کردن این گونه جداول هم در اوایل کار، باعث می‌شود تفکر جدیدی را پیاده کنم که خسته شدن ذهن را هم به دنبال دارد، امّا واقعاً نوعی نرمش مغز در انجام سایر فعالیت‌ها به حساب می‌آید. حالا بماند که می‌گویند : برای پرورش مغز و حتی جلوگیری از آلزایمر، حل چنین جداولی مفید است. خلاصه بگم که حداقل ویژگی نرمش مغز و پرورش آن، که منجر به ایجاد نگرش و ایده‌ی جدید در من شد را نباید نادیده بگیرم. این ایده‌ی جدید به وجود آمده این بود که در مدت زمانی طولانی شروع کردم به جمع آوری اطلاعات خیلی بیش تر و دقیق تر از کلیه‌ی جداولی که باعث می‌شوند ویژگی‌هایی مانند : نرمش مغز، بروز خلاقیت، تقویت حافظه، افزایش دقت و سرعت‌العمل در نتیجه‌گیری را، در علاقه مندان به کسب این خصوصیات، ایجاد کنند. نتیجه‌ی این تحقیقات و بررسی، منجر به این شد که کتاب‌هایی در این زمینه بنویسم. یعنی کتاب‌هایی که تا به حال در این زمینه یا چاپ نشده اند، و یا نسبت به کتاب‌هایی که به چاپ رسیده‌اند، متفاوت باشند. بنابراین اگر می‌خواهم کتابم متفاوت باشد، باید به نوشتن کتابی بپردازم که تا جایی که امکان دارد، مطابق با استانداردهای جهانی شود. سؤال مهمی که ممکن است برای خوانندگان این کتاب پیش بیاید، این است که چرا استانداردهای جهانی؟ چون بهترین شیوه‌ی آموزش یک موضوع خاص که در قالب تألیف کتاب بیان می‌شود، باید به گونه‌ای باشد، تا افرادی که علاقه مند به یادگیری آن هستند، احساس کنند که نحوه‌ی یادگیری مطالب مربوطه، یکسان با دیگر خوانندگان در سراسر دنیا است. همچنین محدوده‌ی جغرافیایی و تفاوت در کیفیت امکانات آموزشی، بر اصل یادگیری خیلی تأثیر گذار نیست. مخصوصاً یادگیری جداولی مانند: فیلومینو، شیکاکو (سیکاکو) و ... که محدود به محیط آموزشی، زمان و ... نیست. یعنی در واقع به‌گونه‌ای نیست که در آینده مخاطبان بگویند که این موضوع فقط مربوط به برهه‌ای از زمان بود و الان دیگر رایج نیست. بنابراین آموزش مفاهیم منطقی، قوانین، تکنیک‌ها و سایر ویژگی‌های به‌کاررفته در تألیف این کتاب، باید طی یک سلسله مراتب منظم باشد و موقعی می‌توان این مدل شیوه‌ی آموزش را پیاده سازی کرد که به تألیف جداولی بپردازم تا تحت استاندارد‌ی بین المللی طراحی شده باشند. نکته‌ی جالبی که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد، این است که فدراسیونی جهانی با نام فدراسیون جهانی جداول معمایی وجود دارد که در هر سال مسابقات جهانی جداول معمایی و مسابقات جهانی سودوکو تحت نظر آن و در کشورهای عضو این فدراسیون برگزار می‌شوند. اما متأسفانه چنین فدراسیونی در ایران وجود ندارد. به عبارتی دیگر تا الان که درحال نوشتن این کتاب هستم، ایران عضو این فدراسیون نیست. حال با توجه به این مطالبی که بیان شد، باید بگویم که: مطالب این کتاب را، طوری نوشتم که متناسب با تمامی آیتم‌ها و نکاتی باشد که در مسابقات جهانی برگزار شده تحت این فدراسیون آمده است. همچنین می‌توان گفت که سوای تمرین و تکرار زیاد، شیوه‌ی نوشتن این کتاب نیز، روشی بسیار مؤثر و مفید، برای درک بهتر نکات فنی به حساب می‌آید. در پایان باید بیان کنم که نکات مهم پیرامون نحوه‌ی تألیف کتاب را در قسمت مقدمه توضیح دادم. امیدوارم که این کتاب منبعی مناسب برای علاقه‌مندان به حل جداول منطقی به حساب بیاید.
ساسان ثمربخش
پاییز 1403
مقدمه
جداول طراحی شده در مسابقات جهانی معما، مجموعه‌ای از جدول‌های گوناگونی هستند که در هر مرحله، توسط طراحان کشور میزبان طراحی می‌شوند. اکثر این جداول، جدول‌هایی ژاپُنی به حساب می‌آیند. یعنی طبق تاریخچه‌ی پیدایش آن ها، ریشه در آداب و رسوم قدیم مردم ژاپُن دارد. در این کتاب به آموزش ۶ تا از جدول‌هایی که در ۵ سبک گوناگون طراحی شده اند، پرداختم تا به این نکته اشاره کنم که علی رغم اینکه همه‌ی این جداول در مسابقات سال‌های اخیر، جزو پُرتکرارترین جدول‌های طراحی شده، به حساب می‌آیند، تنوع در طراحی جداول منطقی گوناگون هم رو به افزایش است تا علاقه مندان به حل جدول‌های منطقی، فقط به حل جداول اعداد مانند سودوکو نپردازند، بلکه با حل کردن سبک‌های مختلفی از این جدول‌ها، بهتر بتوانند ویژگی‌هایی مانند بروز خلاقیت، تقویت حافظه، افزایش دقت و سرعت العمل در نتیجه گیری را در خود افزایش دهند. از جمله فواید این کتاب، این است که به‌گونه‌ای جدول‌ها را آموزش می‌دهد که هدف از طراحی آنها را یاد بگیرید و همچنین بتوانید استراتژی‌های حل هر یک از آنها را در جدول‌های دیگر به‌کار ببرید.
درباره‌ی این کتاب
منظورم از جدول‌های گوناگون، یعنی برای اینکه بتوان ویژگی‌هایی مانند: نرمش مغز، بروز خلاقیت، تقویت حافظه، افزایش دقت و سرعت‌العمل در نتیجه‌گیری را، در علاقه مندان به کسب این خصوصیات ایجاد کرد، جدول‌هایی با اهداف گوناگون، مانند : قرار دادن اعداد، حروف و یا اشیاء در خانه‌های جدول، تشکیل یک حلقه‌ی واحد در جدول، رسم مسیر، تیره کردن بعضی از خانه‌های جدول و تقسیم جدول به نواحی کوچکتر، طراحی می‌شوند که کلاً به این اهداف، به اصطلاح سبک طراحی جدول می‌گویند. در حالت کلی، تمامی جداول در ۷ سبک، طبقه بندی می‌شوند. در جدول صفحه‌ی بعد، نام این سبک‌های طراحی و نمونه‌هایی از جدول‌های هر سبک را درج کردم.
Style Puzzles Examples
Numbers Kakuro, TomTom, Skyscrapers, Kropki, Slovak Sums, Japanese Sums
Letters Easy as…, Scrabble
Objects Battle Ships, Star Battle, Minesweeper
Regions Shikaku, Fillomino
Paths Hashiwokakero, Four winds
Loop Slitherlink, Masyu, Yajilin
Shading Nurikabe, Tapa
قواعد رعایت شده در این کتاب
1- چون این کتاب را با هدف آموزش جدول‌های منطقی، در سطح استاندارد مسابقات جهانی معما تألیف کردم، بنابراین بهتر دانستم که مانند نمونه جدول‌های هر سبک که در جدول فوق مشاهده می‌کنید، تا جایی که ممکن است، از نام اصلی جدول‌ها و اصطلاحات مربوط به قوانین آنها، به جای نوشتن نام فارسی جداول و ترجمه‌ی اصطلاحات مربوطه، استفاده کنم.
مثلاً بهتر است که خوانندگان گرامی جدول‌های Tapa، Domino و ... را به‌صورت نام اصلی آنها ببینند و بخوانند و نه به صورت‌های فارسی تاپا، دومینو و ... .
2- بر خلاف سایر منابع، در این کتاب، به درجه‌ی سختی تمام جداول، اصلاً اشاره‌ای نشده است. در واقع همان طور که می‌دانیم هر یک از انواع جداول، دارای سطوحی با درجات مختلف آسان، متوسط و ... هستند و اصولاً علاقه‌مندان به حل جدول، این گونه فکر می‌کنند که چون سطح جدول آسان است، پس همه‌ی نکات و استراتژی‌های حل جدول را می‌توان به کار نبرد و راحت‌تر می‌توان جدول را حل کرد. یعنی مشخص بودن سطح جدول با درجه‌ی مثلاً آسان، تمرکز ذهن را محدود می‌کند که این کار باعث می‌شود، درگیری ذهن برای درنظر گرفتن تمامی شرایط لازم برای حل جدول کمتر شود و میزان یادگیری به‌طور ناخواسته کاهش یابد. بنابراین باید بگویم که طبقه‌بندی کردن سطح جدول را اصلاً جایز نمی‌دانم، چه برسد به اینکه جداول گردآوری شده در این کتاب، یا دقیقاً همان جدول‌هایی هستند که در مسابقات جهانی معما آورده شده‌اند و یا جدول‌هایی هستند که توسط طراحان این مسابقات طراحی شده‌اند. همچنین چون این کتاب را با هدف آموزش جدول‌های منطقی در سطح استاندارد مسابقات جهانی معما تألیف کردم، بنابراین خوانندگان کتاب بهتر است که فرض کنند همه‌ی جدول‌ها، در سطح حرفه‌ای طراحی شده‌اند. و اما فایده‌ی این کار؟
خوانندگان این کتاب، از همان اول با نهایت سختی یا حرفه‌ای بودن سطح جدول ها، آشنا می‌شوند. هر چند که در اوایل یادگیری، به منظور مسلط شدن در هر یک از انواع جداول، وقت بیشتری صرف این کار می‌شود، اما علاقه مندان به حل جدول، زودتر خلاقیت و ابتکار روش حل جدول‌ها را فرا می‌گیرند. بنابراین، بهتر است که این طور تصور شود، درجه‌ی سطح همه‌ی جدول‌ها مهم نیست. آنچه که مهم است، مسلط بودن بر چگونگی حل جدول‌هاست.
3- تا جایی که ممکن بود، تاریخچه‌ی جدول‌ها یا مخفف نام آنها را در کتاب مطرح کردم، چون مخفف یا تاریخچه‌ی همه‌ی جداول، مشخص نیست.
ترتیب مطالب این کتاب
این کتاب در دو بخش تنظیم شده است. با توجه به اینکه چقدر با هریک از انواع جدول‌های منطقی آشنایی دارید و برای چه هدفی می‌خواهید این جدول‌ها را حل کنید، شاید بعضی از فصل‌های این کتاب، بیشتر از فصل‌های دیگر، برایتان جذاب تر باشد. اما توصیه می‌کنم که به دلیل استفاده از استراتژی‌های مشابه، در حل جدول‌هایی که حتی در سبک‌های متفاوتی نسبت به هم طراحی شده اند، حتماً همه‌ی فصل‌های این کتاب را بخوانید.
بخش اول: چگونگی حل جدول‌ها & نمونه‌های استاندارد آنها
این بخش شامل ۶ فصل است. هر فصل هم شامل دو قسمت می‌باشد. در قسمت اول همه‌ی فصل ها، به آشنایی با هر یک از جدول‌ها و استراتژی حل هر کدام از آنها پرداخته شده است. و در قسمت دوم هر فصل، فقط نمونه‌های جدول‌هایی از همان فصل آورده شده است. ضمن اینکه باید به این نکته اشاره کنم که ترتیب آموزش جدول‌های این کتاب، بر اساس حروف الفبا می‌باشد. یعنی مثلاً در فصل اول به آموزش جدول‌های Akari(Light Up) و در فصل آخر نیز به آموزش جدول‌های Tapa پرداختم.
کلاً در این بخش با همه‌ی جداول آشنا می‌شوید و با حل نمونه‌های آنها میزان یادگیری و تسلط خود را می‌توانید بسنجید. اما برای مطمئن شدن از حل درست جدول، بهتر است که به بخش دوم که شامل جواب‌های همه‌ی جداول است، رجوع کنید.
بخش دوم: جواب تمامی جدول‌های حل نشده
این بخش شامل یک فصل با عنوان پاسخ نامه می‌باشد و همان طور که بیان شد، جواب همه‌ی جدول‌های طراحی شده در قسمت دوم هر فصل را شامل می‌شود
نمادهای به کاررفته در این کتاب
در اینجا مفهوم نمادهایی را توضیح دادم که در حاشیه‌ی بعضی از خط‌های صفحات کتاب درج شده اند.
مفهوم این نماد یعنی به خاطر بسپارید. این نماد به نکات کلیدی و قوانینی که برای حل جدول همیشه باید بدانید، اشاره می‌کند تا به‌گونه‌ای یاد بگیرید که هیچ وقت از یادتان نرود.
مفهوم این نماد یعنی نکته‌ی فنی. این نماد به اطلاعات فنی مفاهیم، اصطلاحات و نکاتی که در روند حل هر یک از جدول‌ها، با آنها مواجه می‌شوید، اشاره می‌کند.
مفهوم این نماد یعنی راهنمایی. این نماد به نحوه‌ی شروع حل جداول و بیان استراتژی‌های مناسب برای حل اشاره می‌کند. همچنین کلیه‌ی راهکارهایی را ارائه می‌دهد که بتوانید جدول را درست حل کنید.
مفهوم این نماد یعنی هشدار. این نماد در واقع بیان کننده‌ی وضعیت مراقب باشید!، یا با احتیاط به ادامه‌ی حل جدول بپردازید، می‌باشد. با مشاهده‌ی این نماد در حاشیه‌ی هر قسمتی از متن کتاب، در هر مرحله‌ای از حل جدول که قرار دارید، فرضیات و تمام شرایطی که باید به آن دقت کنید را دوباره درنظر بگیرید، تا دچار خطا نشوید و جدول را اشتباه حل نکنید.
مفهوم این نماد یعنی یادآوری. این نماد همه‌ی نکات مهم یا اطلاعات فنی که بیان شد را یادآوری می‌کند. در واقع ممکن است که بعضی از نکات و یا استراتژی‌های حل جدول را در مواقعی از حل جدول به یاد نیاورید که در این مواقع ضروری، این نماد، نکات، اطلاعات فنی و استراتژی‌های مهم را به شما یادآوری می‌کند.
مفهوم این نماد یعنی متن قابل توجه. در مواقعی که ممکن است در حین خواندن، ذهن شما خسته شود، این نماد به حداقل متن‌های مهمی که باید به آنها توجه کنید، اشاره می‌کند.
فهرست مطالب
بخش1: چگونگی حل جدول‌ها و نمونه‌های استاندارد آنها
فصل 1 : Akari Or LightUp Or Bulbs
قسمت اول : استراتژی Akari 4
آشنایی با جدول‌های Akari 5
قوانین و چگونگی حل جدول Akari 5
قسمت دوم : نمونه‌های استاندارد جدول‌های Akari 17
فصل 2 : Domino Search ،Domino Division، Domino Construction 17
قسمت اول : استراتژی Domino Search ،Domino Division، Domino Construction 4
آشنایی با جدول‌های Domino Search، Domino Division و Domino Construction 33
قوانین و چگونگی حل جدول Domino Search 34
قوانین و چگونگی حل جدول Domino Division 54
قوانین و چگونگی حل جدول Domino Construction 57
قسمت دوم : نمونه‌های استاندارد جدول‌های
Domino Search, Domino Division & Domino Construction 64
فصل 3 : Doppel block Diagonals، Doppelblock
و Irregular Doppelblock 73
قسمت اول : استراتژیblock Diagonals Doppel ، Doppelblock
و Irregular Doppelblock 74
آشنایی با جدول‌های block Diagonals Doppel ، Doppelblock
و Irregular Doppelblock 75
قوانین و چگونگی حل جدول Doppelblock 76
قوانین و چگونگی حل جدول Doppelblock (Diagonals) 95
قوانین و چگونگی حل جدول Irregular Doppelblock 100
قسمت دوم : block Diagonals Doppel ، Doppelblock
و Irregular Doppelblock 104
فصل 4 : Mastermind 117
قسمت اول : استراتژی Mastermind 118
آشنایی با جدول Mastermind 119
قوانین و چگونگی حل جدول Mastermind 120
قسمت دوم : نمونه‌های استاندارد جدول‌های Mastermind 118
فصل 5 : Pills و Pillboxes 145
قسمت اول : استراتژی Pills و Pillboxes 146
آشنایی با جدول‌های Pills و Pillboxes 147
قوانین و چگونگی حل جدول Pills 148
قوانین و چگونگی حل جدول Pillboxes 164
قوانین و چگونگی حل جدول Pillboxes 165
قسمت دوم : نمونه‌های استاندارد جدول‌های Pills & Pillboxes 169
فصل 6 : Tapa 177
قسمت اول : استراتژی Tapa 178
آشنایی با جدول‌های Tapa 179
قوانین و چگونگی حل جدول Tapa 180
قسمت دوم : نمونه‌های استاندارد جدول‌های Tapa 198
بخش 2 : پاسخ تمامی جدول‌های حل نشده 217
فصل 6 : پاسخ‌نامه 219
پاسخ نمونه‌های جدول‌های Akari 220
پاسخ نمونه‌های جدول‌های Domino Search، Domino Division و Domino Construction 228
پاسخ نمونه‌های جدول‌های Doppelblock، Doppelblock (Diagonals) و Irregular Doppelblock 234
پاسخ نمونه‌های جدول‌های Mastermind 241
پاسخ نمونه‌های جدول‌های Pills و Pillboxes 245
پاسخ نمونه‌های جدول‌های Tapa 250
فصل 6 : پیوست‌ها 263
پیوست اول : Polyomino چیست ؟ 264
پیوست دوم : آشنایی با بازی فکری دومینو 268
پیوست سوم : آشنایی با بازی فکری پادشاه دومینو (Kingdomino) 277
پیوست چهارم : آشنایی با بازی فکری فکر برتر (فکر بکر) (Mastermind) 283
پیوست پنجم : آشنایی با بازی فکری لاجیکولو (Logic Links) 279
