پیشگفتار
با بررسی شهرها و کشورهای مختلف، شاهد مجموعه‌ای از بناهای قدیمی هستیم که قدمت آنها گاهی به صدها یا هزاران سال قبل می‌رسد. تردیدی نیست که بخش گسترده‌ای از جمعیت آن منطقه در ساخت آن بناها به نحوی مؤثر بوده‌اند، همچنانکه شاهدیم امروزه بخش عظیمی از نیروهای کاری جامعه در بخش‌های عمرانی مشغول فعالیتند و با توجه به تنوع، سختی فعالیت‌ها و حرف مرتبط با آن، در همیشه‌ی تاریخ، اجرای چنین پروژه‌هایی با حوادث و خطرات فراوانی همراه بوده است. چه بسیار خانواده‌هایی که عزیزترین افراد خود را از دست داده یا شاهد جراحات و معلولیت‌های آنها بوده‌اند و از قبل آن خسارات مالی فراوان دیده‌اند و چه بسیار کارفرمایان و پیمانکارانی که صدمات و خسارات فراوانی در اثر وقوع حوادث متحمل شده‌اند.
متاسفانه در حال حاضر نیز شاهدیم که هم در مراکز دانشگاهی و هم در پروژه‌های صنعتی، آن‌گونه که شایسته و بایسته است به مبحث سلامت و ایمنی در پروژه‌های عمرانی پرداخته نمی‌شود. لذا با توجه به تجربیات خود در دانشگاه و صنعت بر آن شدم تا با نگاهی نو، به شناخت و بررسی حوادث ممکن در پروژه‌های عمرانی پرداخته و با بهره‌گیری از تجارب افراد مجرب و کارآزموده، نظرات مراکز تخصصی در این زمینه و بر اساس جدیدترین دستورالعمل‌های آیین‌نامه‌های ایمنی، راهکارهای پیشگیری و کنترل حوادث را برای کاهش جراحات، معلولیت‌ها، خسارات مالی و تلفات انسانی با بیانی ساده همراه با تصاویر ارائه دهم.
نکته‌ی منحصر به فرد دیگر این کتاب در بین کتب مرتبط با ایمنی پروژه‌ها در کشور، بخش آموزش تصویری نکات ایمنی مرتبط با حوادث است به گونه‌ای که با دسته‌بندی 1000 حادثه‌ی رخ داده در طی 15 سال گذشته در 50 موضوع متفاوت، ضمن بیان عوامل هر حادثه در کنار تصاویر آنها، دستورالعمل‌های ایمنی مرتبط بیان شده که نقش بسزایی در فراگیری و کاربردی کردن این دستورالعمل‌ها دارد. امید است که مورد توجه دانشجویان، مهندسان، ناظران و مجریان پروژه‌های عمرانی قرار گیـرد.
در اینجا لازم است از برادران و خواهر ارجمندم محمدرضا، علیرضا، حسین و فاطمه مسلمان یزدی که با استفاده از تجارب خود در دانشگاه و صنعت در زمینه‌های مکانیکی، عمرانی، برقی و چاپ کتاب نقش اساسی داشته و زحمات فراوانی کشیده‌اند تشکر و قدردانی کنم و سپاسگزار همه‌ی عزیزانی خواهم بود که قبول زحمت فرموده، نظرها، پیشنهادها و مشاهدات خود را در مورد مطالب این کتاب به مؤلف اطلاع دهند.
حسنعلی مسلمان یزدی
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی
فهرست مطالب
فصل1: ایمنی و حوادث9
مقدمه 11
حوادث 11
کارهای غیرایمن 12
شرایط غیرایمن 12
نتایج جلوگیری از خطرات 13
انواع حوادث و خطرها 14
فصل2: حوادث رایج در پروژه‌ها و دستورالعمل‌های ایمنی 19
جرثقیلها 22
برخورد دو قرقره 22
تماس با خطوط برق 24
واژگونی جرثقیل در اثر اضافه بار 26
جدا شدن بازوی خرپایی از جرثقیلها 34
باز کردن بازوی مشبک 35
خطرات ممکن برای متصدی جرثقیل، هنگام واژگونی و سقوط اجسام 36
قلاب‌های کُشنده 37
کامیون‌ها 39
سیستم نگهدارنده‌‌ی غیر ایمن 40
ماشین‌آلات اجاره‌ای 41
نقاط کور 41
ترافیک در محیط کار 42
بالابرهای هوایی 44
بنایی 45
سقوط اجسام 48
سقوط 50
محافظت در برابر افتادن 52
نقاله‌ها 59
نقاط خطر‌ساز 62
حفاظ برای قسمت‌های بُرنده و در حال چرخش 63
نردبان‌ها 66
صدا 75
قارچ 76
گازهای فشرده 77
گرد و غبار 78
بهداشت 80
باد و سیلاب 80
روشنایی 81
ولتاژهای ثانویه 82
گازها و بخارهای سمی 86
فضاهای محبوس 87
تهویه 92
اجرای اسکلت فلزی 93
خطرات پیچ‌ها، مهره‌ها، پین‌ها و دیگر قطعات اتصالی 105
حفاری 106
آتش‌سوزی 113
فصل3: حوادث رخ‌داده، علت‌ها، نکات ایمنی121
فصل4: پیوست : آیین‌نامه‌های ایمنی163
آیین‌نامه و مقررات حفاظتی حفر چاه‌های دستی 165
آیین‌نامه‌ی حفاظت و بهداشت عمومی در کارگاه‌ها 175
آیین‌نامه‌ی وسایل حفاظت انفرادی 184
آیین‌نامه‌ی ایمنی کار روی خطوط و تجهیزات برق‌دار 196
آیین‌نامه‌ی حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی 208
مراجع 247
