دسته هایی از تناسبات یا سامانه های معماری هر یک با هویت و گونه گونی ویژه خود، در معماری پدیدارشده اند. درک این تناسبات راه ورود به ادراک پیشینیان است؛ اگرچه کسی نمی تواند مدعی شود که همه ی آنها را دانسته است. دستگاه های تناسبات روش هایی معارانه برای آفرینش هماهنگی در جهان آشفته هستند. تفسیر کامل طیف الگوهای فرآیندها و ادراک ما از آنها با برخی تخصص های علمی دیگر ارتباط دارد. اگرچه عملی مانند زمین شناسی، اکومولوژی، جغرافیای فرهنگی، روان شناسی یا فلسفه به گونه ای عمیق، ولی محدود می توانند مورد توجه قرارگیرند، بنا به ضرورت در این پژوهش تنها به خلاصه ای از جنبه های مهم هر یک بسنده گردیده تا تصویری روشن از ارتباطات آنها با فرآیندها و الگوهای معماری ارائه دهد.
