کتاب “محاط در محیط” توسط دکتر آزاده شاهچراغی عضو هیات علمی واحد علوم و تحقیقات و با همکاری اساتید پیشکسوت معماری و شهرسازی ، در زمینه کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی، به چاپ رسید.
به گزارش علمنا، آزاده شاهچراغی استادیار گروه معماری دانشکده هنر و معماری این واحد دانشگاهی، با اشاره به تلاش هشت ساله نویسندگان این کتاب، برای تهیه و تدوین آن، گفت: کتاب محاط در محیط برای نخستین بار یافته‌های علم روان شناسیِ محیطی را به عنوان یکی از پارادایم‌های پسامدرن آفریننده نظریه در معماری و شهرسازی به صورت جامع بررسی کرده است.
وی ادامه داد: این کتاب مبتنی بر دانش جهانی و منطبق با شرایط بومی و لایه‌های فرهنگی در ایران تشریح شده و پیشنهادهای چندگانه‌ای برای کاربردی شدن این یافته‌ها در طراحی محیط زندگی توسط طراحان آن ارائه شده است.
شاهچراغی به کمتر از یک قرن مطالعه بر روی دانش روان شناسی محیطی و تأثیرات متقابل انسان و محیط اشاره کرد و افزود: در کتاب “محاط در محیط” ضمن آنکه یافته‌های روان شناسی محیطی در دو شاخه علوم رفتاری و علوم ادراک و شناخت معرفی می‌شود، پیشنهاداتی برای بکارگیری این یافته‌ها در طراحی محیط زندگی ارائه شده است.
وی تصریح کرد: مباحثی مانند طراحی متابولیسمی، گرافیک محیطی، طراحی اجتماع‌پذیری و اجتماع گریزی، طراحی انعطاف‌پذیری، طراحی قابلیت محور، طراحی پایه ادراکی، طراحی رفتارگرا ، معماری چند حسی و طراحی همساز با ادراک بخشی از مطالب مورد بررسی در این کتاب است.
شاهچراغی ادامه داد: از دیگر پیشنهادات مطرح شده در این کتاب به طراحان و برنامه ریزان محیط، معماران و شهرسازان، می توان به برنامه ریزی کل نگر- طراحی جزء نگر ، طراحی مبهم یا فریبنده ، طراحی یادآور ،خلق دشوارزیبایی و در نهایت، آفرینش مکان اشاره کرد.
عضو هیات علمی واحد علوم و تحقیقات خاطر نشان کرد: این کتاب ضمن معرفی” هنرِ طراحی علمی” ، راهکارهایی برپایه پیوند پژوهش و طراحی در این حوزه پیشنهاد کرده است.
آزاده شاهچراغی مؤلف کتاب
وی کتاب “محاط در محیط” را دومین اثر تالیفی هریک از نویسندگان آن دانست و افزود: این کتاب در ۵۷۲ صفحه به صورت رنگی توسط انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران منتشر شده و ویرایش ادبی آن برعهده گیتی سبزواری بوده است.
شاهچراغی با اشاره به همکاری دکترعلیرضا بندرآباد، شهرساز و معمار و استادیار گروه شهرسازی دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در این پروژه، تصریح کرد: در تالیف این کتاب دکتر حمید ماجدی، رییس دانشکده هنر و معماری واحد علوم و تحقیقات، دکتر ایرج اعتصام، عضو هیات علمی واحد علوم و تحقیقات و استاد معماری و شهرسازی دانشگاه تهران، دکتر علیرضا عینی فر، استاد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران و دکتر علی عسگری، دانشیار دانشگاه یورک کانادا نقش موثری داشته‌اند.
فهرست مطالب
یادداشت ها بر کتاب به ترتیب الفبایی
یادداشتی به قلم دکتر ایرج اعتصام/ 8
یادداشتی به قلم دکتر علی عسگری/ 9
یادداشتی به قلم دکتر علیرضا عینی فر/ 10
یادداشتی به قلم دکتر حمید ماجدی/ 11
پیشگفتار نویسندگان/ 12
بخش اول: روان و محیط/ 15
ما و محیط/ 16
فصل اول: مبانی نظری روان شناسی محیطی/ 18
دانش روان شناسی محیط/ 19 تاریخچه پیدایش روان شناسی محیطی/ 21 توجه به روان شناسی محیطی در معماری و شهرسازی/ 23 محیط/ 26 انسان/ 30 رابطه انسان و محیط: ده نظریه پایه / 32 الف- نگرش متمرکز بر انسان/32 یادگیری انسان از محیط اجتماعی :نظریه ی یادگیری اجتماعی/ 32 محیط پاسخده به نیازانسان: هرم نیازهای انسان/33 کنترل انسان بر محیط :نظریه های کنترل/ 34 سازگاری انسان با محیط: نظریه ی سطح سازگاری / 35 ب-نگرش متمرکز بر محیط/ 37 نظریه های حفاظت از محیط زیست/ 37 ج- نگرش تعاملی انسان و محیط/ 40 تعامل انسان و محیط: نظریه ی تعامل/ 40 مجموعه انسان و محیط: نظریه ی تبادل/ 40 رشد همزمان انسان و محیط: نظریه ی ارگانیزمی/41 همساختی محیط و رفتار انسان: نظریه ی قرارگاه رفتاری/ 41 این همانی انسان و محیط : نظریه های ادراکی – فلسفی/ 42 شاخه های تخصصی دانش روان شناسی محیط/47
فصل دوم :علوم رفتار محیطی/ 52
رفتار/ 53 رفتار فیزیولوژیک/54 رفتار اجتماعی/ 56 علم پروکسمیک و مفاهیم رفتار اجتماعی /56 ازدحام/ 57 پیامدهای ازدحام: سیاه چال رفتاری/ 59 طراحی روان شناسانه (1): طراحی متابولیسمی/ 62 قلمرو/ 66 انواع قلمرو/ 67 عوامل شکل دهنده به قلمرو/70 رفتار قلمروپایی/70 طراحی روانشناسانه(2): گرافیک محیطی/72 فضای شخصی/74 انواع فاصله اجتماعی در انسان/75 عوامل مؤثر برفضای شخصی/77 طراحی روان شناسانه(3): طراحی اجتماع پذیری و اجتماع گریزی/80 خلوت/85 مفهوم خلوت/85 روش های تأمین خلوت/87 فواید تأمین خلوت/89 طراحی روان شناسانه(4):طراحی انعطاف پذیری/90
رفتار محیطی/92 محیط رفتاری/93 روان شناسی اکولوژیک(بوم شناختی) /94 قرارگاه رفتاری/94 ویژگی های قرارگاه رفتاری/96 قدرت قرارگاه رفتاری/100 سینومرف وعوامل شکل دهنده آن/101 نقد نظریه قرار گاه رفتاری/104 دونظریه منتج از قرارگاه رفتاری/105 نظریه قابلیت محیط/105 ویژگی های قابلیت محیط/107 طراحی روان شناسانه (5):طراحی قابلیت محور/112 نظریه کیفیت دعوت کنندگی محیط/116 طراحی روان شناسانه(6) : طراحی رفتارگرا/118
فصل سوم :علوم ادراک و شناخت محیطی/124
الف: ادراک وشناخت در حکمت/125 ب: ادراک و شناخت در علم/128 نظریه های ادراک و شناخت/130 1-الگوی عدسی برانسویک/130 2-نظریه گشتالت ادراک/131 3-نظریه کنش متقابل ادراک/135 4-نظریه اکولوژیک ادراک/136 طراحی روان شناسانه(7): طراحی پایه ادراکی/139
احساس محیط /142 علم سایکو فیزیک/143 احساس/143 حواس انسان/144 بینایی/145 بینایی بر اساس حرکات ساکادی/146 شنوایی/149 حواس تنی/150 حس لامسه/151 حس فشار/154 حس تماس/154 حس لرزش/155 حس حرارتی/155 حس درد/156 حواس وضعی- عضلانی/157 حس جا ومکان/157 حس حرکت/157 حس تعادل/187 حس نیرو/158 حس شیمیایی/158 بویایی/158 حس چشایی/159 احساس عمومی/161 حس جهت یابی/161 همبستگی حواس انسان/163 همبستگی حواس و ادراک انسان/163 طراحی روان شناسانه(8): معماری چند حسی/166
ادراک محیط/176 تعریف ادراک/176 ادراک شکل/179 روش های ادراک/179 تئوری نسبیت در ادراک/179 عوامل اجتماعی مؤثر بر ادراک/181 تفاوت های ادراکی/183 تفاوت های ادراکی در سنین کودکی/183 ادراک فضای پروژکتیو- فضای اقلیدسی در کودکان/186 تفاوت های ادراکی در سنین سالمندی/188 طراحی روان شناسانه(9): طراحی همساز با ادراک/189 تفاوت های ادراکی زنان ومردان/190 تفاوت های مغز زنان و مردان/190 تفاوت های زنان و مردان در احساس محیطی/191 تفاوت ها در بینایی/191 تفاوت ها در شنوایی/192 تفاوت ها در چشایی و بویایی/192 تفاوت ها در لامسه/193 تفاوت های زنان و مردان در ادراک محیط/194 ادراک سه بعدی،تجسم فضایی/195 طراحی روان شناسانه (10):برنامه ریزی کل نگر، طراحی جزء نگر/197 خطای ادراکی،اختلالات ادراکی/199 پدیده های منجر به خطا/203 طراحی روان شناسانه(11): طراحی مبهم یا فریبنده/204
شناخت محیط/208 طراحی روان شناسانه(12): طراحی یادآور/210 مدل ادراک وشناخت محیط/215
فصل چهارم: زیبایی شناسی محیطی و حس مکان/218
زیبایی در گذر زمان/220 فلسفه هنر و ادراک زیبایی/223 زیبایی شناسی محیطی/225 زیبایی شناسی شکلی/228 زیبایی شناسایی حسی/228 زیبایی حرارتی/229 حواس وتداعی زیبایی/231 زیبایی شناسی نمادین/231 معنای محیط/233 تفاوت معنا و زیبایی در محیط/235 علم زیبایی شناسی/236 معیار های احساس زیبایی/238 خواص مرتبط به هم/238 قوانین ترجیحات در محیط/238 فرمول اندازه گیری زیبایی/240 پارادایم،ارزش های زیبا شناختی ، سبک ، مُد/240 سبک/246 سلیقه و زیبایی میرا/246 بدسلیقگی و زیبایی کیچ/247 زیبایی مردم پسند و زیبایی معمار پسند/250 طراحی روانشناسه(13): خلق ِ دشوارزیبایی/254
مکان وحس مکان/259 مکان/260 مکان در حکمت/260 مکان در فلسفه پدیدار شناسی/261 رابطه فرد و محیط/265 تجربه مکان/267 مکان در علم روان شناسی/269 ادراک مکان/270 حس مکان وسطوح آن/272 بی مکانی/274 آگاهی از مکان/274 تعلق مکان/274 دلبستگی مکان/275 وابستگی مکان/275 مداخله درمکان/275 فداکاری برای حفظ مکان/275 هویت مکانی/276 وحدت با مکان/276 روح مکان/276 عوامل سازنده مکان/277 مقیاس های رخداد وشکل دهی به حس مکان/281 حس مکان در مقیاس خانه/281 حس مکان درمقیاس شهر/282 حس مکان در منظر ومناطق طبیعی/283 حس مکان در مناطق تاریخی/284 طراحی روان شناسانه(14):آفرینش مکان/285
بخش دوم: محاط در محیط/287
فصل پنجم : محاط در محیط های داخلی/288
معماری داخلی/290 طراحی داخلی/290 دکوراتور داخلی/291 1-نور/292 نور ، محیط، روان/294 نور و احساس معنویت/295 نور و هوش هیجانی/299 نور و آسایش/299 نور و یادگیری/299 نور واحساس خستگی و اضطراب/299 نور و افسردگی/300 نور و یادگیری/300 نور و درمانگری/300 فقدان نور و خودکشی/301 طراحی طیف کامل نور/301 آلودگی نوری و محیط های داخلی/305 2-رنگ/308 رنگ و چرخه آن/309 رنگ و ادراک/309 رنگ و روان/309 رنگ و رفتار/310 رنگ و آموزش/311 رنگ و سکونت/311 رنگ و درمان/313 رنگ و طراحی روان شناسانه 313 نور و رنگ/318 3- صدا /319 علم صدا/320 گوش انداز یا صدا در محیط/321 صدا در نامکان ها/322 صدا و روان/323 طراحی صدای محیط های داخلی/324 4-هوا /332 آلودگی هوا وتأثیرات روانی/332 هوا و محیط داخلی/333 5- ماده/336
فصل ششم: محاط در معماری/340
1-محیط سکونتی/344 خانه /344 مجتمع ها و برج های مسکونی/346 2-محیط مراقبتی/348 شیرخوارگاه و پرورشگاه/348 خانه سالمندان/351 زندان/355 مراکز ترک اعتیاد/360 3- محیط یادگیری/363 مهد/363 مدرسه/367 4-محیط کار/372 دفاتراداری/372 دفاتر خلاق/357 محیط کارصنعتی/378 5-محیط تجارت/381 6-محیط قضاوت/387 7-محیط نظامی /390 8- محیط گذر/394 فرودگاه/394 مترو/397 9- محیط درمان/400 بیمارستان/400 محیط درمان کودکان/404 10-موزه/408 محاط در محیط معماری/411
فصل هفتم: محاط در منظر/412
1-طبیعت و روان /415 2-طبیعت دوستی (بیوفیلیا) /416 3- منظر شفابخش/421 4- پارک های شهری/427 5- منظر شهری و شهرسازی منظر/433
فصل هشتم : محاط در شهر/436
1-راه یابی و مسیر یابی/439 نقشه برداری ذهنی و مسیریابی/444 مسیریابی برای عابران پیاده/444 شناخت و دانش مکانی/445 نقشه های شناختی/445 مسیریابی افراد پریشان حواس /447 موانع پنهان برای افراد ناتوان/447 نشانه ها درمسیریابی/449 کاربردی بودن دانش مسیریابی/449 2-جرم وفضاهای امن شهری /451 امنیت در شهر/452 پیشگیری از جرم به وسیله طراحی محیط/453 نظارت توسط ساکنین/454 تضعیف جرم توسط طراحی شهری/454 مدل فضاهای قابل دفاع/455 حضور مردم و افزایش حس امنیت/457 نظریه پنجره شکسته/457 چهار اصل اجرایی پیشگیری از جرم/457 نظریه انتخاب منطقی/458 فضاهای گمشده/458 3-تخریب گرایی-وندالیسم/459 موضوعات وفضا های مورد تخریب/462 عوامل تخریب گرایی/464 انواع وندالیسم رایج/466 نظریه برآیند/470 پدیده گلوله برفی/471 4-تصویر ذهنی ازشهر/473 نقشه شناختی/475 کاربرد نقشه شناختی در شهر/476 اشکالات نقشه های شناختی/478 5- خارج ازمکان و پدیده دستفروشی درشهر/478 6- شهر و حواس انسان/480 7- پاتوق های شهری/487 8-روان شناسی محیطی و نظریه های نوین شهرسازی/491 شهر دوستدارکودک/491 شهردوستدارسالمند/492 شهرخلاق/493
فصل نهم: محاط در محیط ویژه /496
1-محیط های ویژه مراقبتی /496 آسایشگاه معلولان ذهنی/498 محیط زندگی مبتلایان به اوتیسم/501 2-محیط های بحرانی/503 اردوگاه اسکان موقت) 3- محیط واقعیت مجازی/510
بخش سوم: طراحی روانشناسانه محیط/517
فصل دهم: به سوی طراحی علمی/518
طراحی: هنرِ علمی/519 طراحی گروهی/520 بازنگری در فرآیند طراحی/523 پیوند پژوهش و طراحی/526 سخن پایانی /535
