کتاب سیستم های مدیریت یکپارچه (مطابق با سرفصل تعیین شده جهت واحد درسی) اثر شمس الدین علیزاده ناشر فدک ایساتیس

کتاب حاضر که مطابق با سرفصل درس سیستم های مدیریت یکپارچه در رشته مهندسی بهداشت حرفه ای تنظیم شده است، با هدف آشنایی دانشجویان رشته های مهندسی بهداشت حرفه ای، مهندسی ایمنی صنعتی، گرایش های مرتبط با HSE و مهندسی صنایع، با استانداردهای مرتبط و کاربرد آنها در خصوص موضوعات ایمنی، بهداشت و محیط زیست تدوین شده است و مطالعه آن برای فارغ التحصیلان و کارشناسان و فعالان در حوزه های HSE و سیستم های مدیریتی مفید بوده و توصیه می گردد.

مقدمه

در عصر حاضر با توجه به تحولات شگرف و عدیده‌ای که همه روزه در عرصه کسب و کار ایجاد می¬شود و محدودیت‌هایی که در زمینه استفاده از منابع وجود دارد و همچنین افزایش سطح توقعات و انتظارات طرفهای ذینفع، استفاده از آخرین دستاوردهای مدیریتی، علمی، فنی و تکنولوژی در جهت ارائه محصولات و خدمات هرچه بهتر، کاهش هزینه‌ها، کاهش قیمت تمام شده، تامین بموقع کالا و خدمات، حفاظت از محیط زیست و صیانت از نیروی انسانی بیش از پیش ضروری می¬نماید.
همسو با این تحولات سیستم‌های پشتیبانی کننده آنها نیز ایجاد و یا بهبود یافته¬اند تا بستر لازم برای چنین تحولاتی را فراهم سازند که از آن جمله می¬توان به استاندارد مدیریت کیفیت (ISO9001)، استاندارد مدیریت محیط زیست (ISO14001) و سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای (OHSAS18001) و سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE-MS) اشاره نمود.
با توجه به اینکه سیستم‌های مدیریتی فوق با متدولوژی طرحریزی، اجرا، کنترل و بازنگری (PDCA) سازگار می¬باشند؛ بسیاری از سازمان ها اقدام به استقرار و پیاده سازی همزمان این استانداردها می¬نمایند. اجرای همزمان استانداردهای مدیریت کیفیت، محیط زیست و ایمنی و بهداشت حرفه ای در قالب یک سیستم جامع تحت عنوان (Integrated Management System) IMS دارای مزایای متعددی است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:
صرفه جویی در منابع و زمان
افزایش ارتباط بین سیستم‌ها
کاهش مستندات
کاهش ممیزی‌های داخلی و خارجی
کتاب حاضر که مطابق با سرفصل¬ درس سیستم‌های مدیریت یکپارچه در رشته مهندسی بهداشت حرفه‌ای تنظیم شده است، با هدف آشنایی دانشجویان رشته‌های مهندسی بهداشت حرفه‌ای، مهندسی ایمنی صنعتی، مهندسی صنایع و گرایشهای مرتبط با HSE، با استانداردهای مرتبط و کاربرد آنها در خصوص موضوعات ایمنی، بهداشت و محیط زیست تدوین شده است و مطالعه آن برای فارغ التحصیلان و کارشناسان و فعالان در حوزه‌هایHSE مفید بوده و توصیه می¬گردد.
با همه دقتی که در تهیه کتاب به عمل آمده است، نویسندگان آن را عاری از کاستی ندانسته و از صاحبنظران گرامی درخواست می¬گردد نظرات اصلاحی و پیشنهادات خود را از طریق پست الکترونیکی ss.alizadeh@modares.ac.ir ارسال نمایند.
مولفين - پاييز 1393

فهرست مطالب

فصل1 تاريخچه استاندارد در جهان و ايران 1
1.1 مقدمه 2
1.2 تعريف استاندارد 2
1.3 اصول استاندارد 3
1.4 اهداف استاندارد كردن 4
1.5 جنبه‌هاي استاندارد 5
1.6 سطوح استاندارد 7
1.7 استاندارد در ايران 11

فصل2 استاندارد، بهداشت و ايمني 15
2.1 مقدمه 16
2.2 حدود تماس شغلي عوامل بيماري‌زا 19
2.3 آيين‌نامه‌هاي حفاظت و بهداشت كار 23
2.4 آيين‌نامه كميته حفاظت فني و بهداشت كار 25

فصل 3 آشنايي با چرخه دمينگ 27
3.1 مقدمه 28
3.2 مفهوم PDCA 29
3.3 فرآيندها، سيستم‌ها و بهبود مستمر 31
3.4 ارتباط بين مفهوم PDCA و تكنيك‌هاي حل مسئله 31
3.5 سيستم‌هاي اندازه‌گيري 32

فصل 4 آشنايي با مباني استانداردهاي كيفيت (ISO9001) 35
4.1 مقدمه 36
4.2 ديدگاه فرآيندگرا 37
4.3 سازگاری با ساير سيستم‌های مديريت 38
4.4 استانداردهای سری 9000 39
4.5 اصول سيستم مديريت کيفيت 39

فصل 5 آشنايي با مباني و الزامات استانداردهاي محيط زيست (ISO14001) 47
5.1 مقدمه 48
5.2 آشنایی با استانداردهای سیستم مدیریت زیست محیطی 49
5.3 استاندارد ISO 14001:2004 54
5.4 مزایا و اهمیت استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی ISO 14001 56
5.5 هدف از کاربرد ISO 14001 57
5.6 دامنه کاربرد 57
5.7 الزامات سیستم مدیریت زیست محیطی 58
5.8 مراحل اصلی اخذ گواهینامه ایزو 14001 58

فصل6 آشنايي با مباني و الزامات سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي (OHSAS18001:2007) 61
6.1 مقدمه 62
6.2 اصطلاحات و تعاريف 64
6.3 الزامات سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی 69

فصل7 آشنايي با سيستم مديريت HSE و ادغام سيستم‌هاي مديريتي 83
7.1 سیستم مدیریت HSE 84
7.2 ادغام سیستم‌های مديريتی (سیستم مدیریت یکپارچه) 88

فصل8 آشنايي با فرآيند مستندسازي سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي (OHSAS18001) 101
8.1 مقدمه 102
8.2 اصطلاحات و تعاريف مورد استفاده در مستندسازی 103
8.3 مستندات سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي 104
8.4 فرایند تهیه مستندات سیستم مدیریت ايمني و بهداشت شغلي 113
8.5 فرایند تأيید، صدور و کنترل مدارک سیستم مدیریت ايمني و بهداشت شغلي 115

فصل9 اصول و فنون مميزي 119
9.1 مقدمه 120
9.2 اصطلاحات و تعاریف مورد استفاده در ممیزی 121
9.3 اصول ممیزی 123
9.4 مديريت برنامه مميزي 124
9.5 فعاليت‌هاي مميزي 130
9.6 شايستگي و ارزشيابي مميزان 143
9.7 تحصیلات، تجربه کاری، آموزش ممیز و تجربه ممیزی 146
9.8 حفظ و ارتقاء شایستگی 148
9.9 ارزشیابی ممیز 149

فصل10 آشنايي با سازمان‌هاي مرجع در ايمني و بهداشت شغلي و محيط زيست 153
10.1 سازمان‌های بین‌المللی 154
10.2 سازمان‌هاي شغلی در آمریکا 162
10.3 سازمان‌های ملی 167
پيوست‌ها 181
پيوست الف آیین نامه کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار 182
پيوست ب مواد قانون کار مورد استناد فعالیت‌های ایمنی و بهداشت حرفه‌ای 186
پيوست پ مواد قانون تأمین اجتماعی مورد استناد فعالیت‌های ایمنی و بهداشت حرفه‌ای 193
پيوست ت الزامات سیستم مدیریت کیفیت (ISO 9001:2008) 195
پيوست ث الزامات سیستم‌های مدیریت زیست محیط ISO 14001: 2004 212
پيوست ج الزامات سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی 221
پيوست چ الزامات سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE-MS) 233
پيوست ح فهرست بخش 1910 کد شماره 29 مقررات ملی فدرال آمریکا (استانداردهای ایمنی و بهداشت شغلی برای صنایع عمومی) 250
پيوست خ استاندارد و کدهای انجمن ملی حفاظت در برابر آتش (NFPA) 262

منابع 273