پیشگفتار   

در جوامع پیشرفته امروز، فعالیت¬های مهندسی در ارتباط مستقیم با زندگی روزمره بشر است، به نحوی که از یک طرف سبب تأمین رفاه و آسایش بیشتر انسانها شده و از طرف دیگر باعث کشتار انسانهای بیشتر، آلوده¬سازی بیش از حد محیط‌زیست و هدر رفتن منابع و ذخایر بر روی زمین شده است. آن چیزی که باعث می¬شود فعالیت¬های مهندسی را به سمتی سوق داد که در نهایت رفاه و آسایش بیشتری را برای انسانها فراهم کند و محیط‌زیست را پاک و از هدر رفتن منابع و ذخایر زمین جلوگیری کند، بهره¬مند شدن از اصول اخلاقی و رعایت اخلاق مهندسی است که باعث می¬شود مهندسان خودشان کنترل‌کننده فعالیت¬های خود باشند و در سطحی بالاتر بتوانند از منابع جامعه انسانی و سلامت محیط‌زیست حمایت کنند. عدم پایبندی مهندسان به اصول اخلاقی و اخلاق حرفه¬ای می¬تواند خسارت جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. 

در این کتاب، ابتدا، مفهوم اخلاق به تفصیل بررسی شده و سپس چارچوبه اخلاق به‌طور کامل با ذکر نمونه‌های واقعی مطالعه می‌شود. در نهایت به آیین¬نامه¬های اخلاق حرفه¬ای مهندسی کشورهایی که در این حوزه فعالیت نموده¬اند، پرداخته شده و سعی شده اکثر آیین‌نامه‌های اخلاق حرفه¬ای مهندسی در کشورهای مختلف دنیا پوشش داده شود. دست¬کم از هر قاره حداقل یک آیین¬نامه اخلاق حرفه¬ای مورد بررسی قرار گرفته است. از قاره آسیا آیین‌نامه مربوط به انجمن مهندسین عمران ژاپن و آیین‌نامه مهندسین هند، از قاره اقیانوسیه آیین‌نامه مربوط به مهندسین استرالیا، از قاره اروپا آیین‌نامه مربوط به مؤسسه مهندسین عمران انگلیس و آیین‌نامه مربوط به فدراسیون بین المللی مهندسین مشاور در کشور سوئیس، از قاره افریقا آیین‌نامه مربوط به مؤسسه مهندسین عمران آفریقای جنوبی، از قاره امریکای شمالی آیین‌نامه مربوط به انجمن مهندسین عمران آمریکا، انجمن مهندسین برق و الکترونیک آمریکا، جامعه مهندسین مکانیک آمریکا، مؤسسه مدیریت پروژه و انجمن ملی مهندسین حرفه‌ای مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. از کشور عزیزمان ایران با توجه به نبود آیین‌نامه مدون در خصوص اخلاق مهندسی به تنها اسناد موجود در این رابطه که عبارتند از آیین‌نامه اخلاق حرفه‌ای مهندسان مشاور در ایران و سوگندنامه مهندسی اشاره شده است. شایان ذکر است در قاره آمریکای جنوبی، آیین¬نامه اخلاق حرفه¬ای مهندسی کشور برزیل مورد بررسی قرار گرفت اما با توجه به آنکه آیین¬نامه مورد نظر در رابطه با مهندسی، معماری، کشاورزی، زمین شناسی، جغرافیا و علم هواشناسی، تماماً یک آیین¬نامه بود و پیوستگی منظمی در رابطه با یک موضوع نداشت لذا ترجیحاً از اشاره به آن صرف¬نظر نمودیم.

 

جواد مجروحی سردرود

فواد زاهدی

مهران رحمانی

فهرست مطالب

 

 فصل 1 :   اخلاق مهندسی   1     

1-1    مقدمه   2

1-2    اخلاق   2

1-2-1   اخلاق چیست؟   2

1-2-2   علم اخلاق چیست؟   2

1-3    مهندس کیست و مهندسی چیست؟   3

1-3-1   مهندس کیست؟   3

1-3-2   مهندسی چیست؟   3

1-4    اخلاق مهندسی   3

1-4-1   تعریف اخلاق مهندسی   8

1-4-2   اخلاق خرد و اخلاق کلان در مهندسی   8

1-4-3   مفهوم اخلاق مهندسی   9

1-4-4   اهمیت برخورداری از اخلاق مهندسی   9

1-4-5   پیشینه اخلاق در مهندسی   10

1-5    حرفه و اخلاق حرفه‌ای   10

1-6    مهندسان و آموزش اخلاق مهندسی   11

1-6-1   تفاوت مهندسان با سایر متخصصان   11

1-6-2   تربیت مهندسان   12

1-6-3   چرا مهندسان باید آموزش اخلاق مهندسی را ببینند؟   12

مراجع و منابع   12

 

 فصل 2  :  اصول اخلاق مهندسی   15

2-1    مقدمه   16

2-2    اخلاق و حرفه مهندسی   16

2-3    اصول اخلاقی، حرفه‌ای‌گری و مسئولیت در مهندسی   18

2-4    چهارچوب‌های اخلاقی   20

2-4-1   اعتماد و اطمینان   21

2-4-2   ابعاد اجتماعی و ارزشی مهندسی   27

2-4-3   وحیه انتقادپذیری   28

2-4-4   روحیه کار گروهی   36

2-4-5   تعهدات جهت حفظ ایمنی   40

2-4-6   مسئولیت‌پذیری در محیط کار و راستگویی   43

2-4-7   امانت، صداقت و درست کاری   45

2-4-8   اخلاق زیست محیطی   52

2-4-9   مبارزه با فساد مالی   54

2-5    روش‌های حل مشکلات اخلاق مهندسی   55

مراجع و منابع   56

 

 فصل 3  :   آیین‌نامه‌های اخلاقی حرفه‌ای در مجامع مهندسی جهان   61

3-1    مقدمه   62

3-2    ضرورت وجود آیین‌نامه‌های اخلاقی   64

3-3    قوانین اخلاقی و ضرورت تدوین قوانین اخلاقی بومی   65

3-4     ساختار کلی قواعد اخلاقی   65

3-5     آیین‌نامه‌های اخلاق حرفه‌ای در مجامع مهندسی   66

3-5-1   آیین‌نامه اخلاقی مؤسسه مدیریت پروژه (PMI)   66

3-5-2   آیین‌نامه اخلاقی انجمن ملی مهندسین حرفه‌ای (NSPE)   74

3-5-3   آیین‌نامه اخلاقی انجمن مهندسین عمران آمریکا (ASCE)   80

3-5-4   آیین‌نامه اخلاقی مؤسسه مهندسین عمران آفریقای جنوبی (SAICE)   83

3-5-5   آیین‌نامه اخلاقی مهندسین استرالیا   87

3-5-6   آیین‌نامه رفتار حرفه‌ای مؤسسه مهندسین عمران انگلیس (ICE)   90

3-5-7   آیین‌نامه اخلاقی انجمن مهندسین عمران ژاپن (JSCE)   97

3-5-8   آیین‌نامه اخلاقی مهندسین هند   99

3-5-9   آیین‌نامه اخلاقی انجمن مهندسین برق و الکترونیک آمریکا (IEEE)   101

3-5-10   آیین‌نامه اخلاقی جامعه مهندسین مکانیک آمریکا (ASME)   103

3-5-11   آیین‌نامه فدراسیون بین‌المللی مهندسان مشاور   108

3-5-12   آیین اخلاق حرفه‌ای مهندسان مشاور در ایران   110

3-5-13   سوگندنامه مهندسی در ایران   112

مراجع و منابع   114

سخن پایانی   117