نقد و بررسی کتاب هنر زندگی کردن + بررسی عناوین

این روزها همه ما دغدغه و مشغله‌های ذهنی زیادی داریم و اغلب سعی می‌کنیم فقط روز و ساعت‌ها را سپری کنیم؛ فارغ از چگونگی! کتاب «هنر زندگی کردن» (The Art of Living) اثر تیک نات هان، تلنگر خوبی برای بازگشت به خود و تجربه زندگی واقعی است.

تیک نات هان (1926-2022)، استاد ذن بودایی، شاعر، فعال صلح و نویسنده بیش از صد کتاب، یکی از تأثیرگذارترین معلمان معنوی قرن بیستم محسوب می‌شود. او در سال 1967 توسط مارتین لوتر کینگ جونیور برای دریافت جایزه صلح نوبل نامزد شد و عمری را صرف آموزش ذهن‌آگاهی و زندگی آگاهانه کرد. کتاب «هنر زندگی کردن» دربرگیرنده آخرین آموزه‌های او پس از سکته مغزی و بر اساس سخنرانی‌ها و تعالیم قبلی‌اش است.

ساختار فصل‌ها و محتوای کتاب

کتاب هنر زندگی کردن دارای هفت فصل اصلی است که هر کدام به یکی از مفاهیم کلیدی آموزه‌های بودایی می‌پردازد.

1) خالی بودن

فصل اول به مفهوم «خالی بودن» می‌پردازد که یکی از عمیق‌ترین و گمراه‌کننده‌ترین مفاهیم بودایی است. تیک نات هان توضیح می‌دهد که خالی بودن به معنای نیستی نیست، بلکه به معنای خالی بودن از یک خودِ جداگانه و مستقل است. ما همواره در حال تغییر هستیم؛ همواره و در ارتباط با هر چیز دیگر. این مفهوم (که در فارسی به‌عنوان خالی بودن، ترجمه شده است) پایه‌ای است برای درک عمیق‌تر از وجود خودمان.

2) بی‌نشانگی

در این فصل، نات هان از ما می‌خواهد که فراتر از نشانه‌ها و برچسب‌های ظاهری ببینیم. او با مثال‌هایی از زندگی روزمره توضیح می‌دهد که چگونه گرفتار مفاهیم و تصورات خود از اشخاص، اشیاء و حتی خودمان می‌شویم. این تعلق به نشانه‌های ظاهری مانع از دیدن واقعیت عمیق‌تر می‌شود.

3) بی‌جهتی

فصل سوم در مورد مفهوم زندگی بدون هدف‌های مداوم و بی‌وقفه می‌پردازد که به معنای بی‌هدف بودن نیست؛ بلکه به معنای رهایی از مدام دویدن به‌سمت آینده و از دست دادن لحظه حال است. تیک نات هان تأکید می‌کند که «نیروانا در همین حال در دسترس است»، نه در آینده‌ای دور.

4) ناپایداری

یکی از زیباترین و تأثیرگذارترین فصل‌های کتاب، همین بخش است. نات هان می‌گوید: «به لطف ناپایداری، همه چیز ممکن است.» او توضیح می‌دهد که بدون ناپایداری، حتی یک دانه به درخت تبدیل نمی‌شود و هیچ کودکی به بزرگسالی نمی‌رسد. شاید در ابتدا این مفهوم ترسناک به نظر برسد اما در حقیقت، منبع امید و تحول است.

5) نه به هوس

فصل پنجم به چگونگی رهایی از چنگال حرص، طمع و خواسته‌های بی‌پایان می‌پردازد. در دنیای مصرف‌گرایانه امروز که دائما در گوش ما می‌خوانند «باید چیزی برای خوش‌بخشی داشته باشی»، این آموزه بسیار کاربردی است.

6) رها کردن

یکی از دشوارترین و در عین حال بهترین آموزه‌ها، هنرِ رها کردن است. تیک نات هان در این کتاب، نشان می‌دهد که پافشاری روی افکار، احساسات و خواسته‌ها چگونه موجب رنج ما می‌شود و چگونه می‌توانیم با رها کردن آن‌ها، به آرامش برسیم.

7) نیروانا در همین حال

فصل پایانی کتاب به مفهوم نیروانا می‌پردازد که نات هان آن را نه به‌عنوان مرگ ابدی، بلکه به‌عنوان حالتی از آرامش و آزادی که در لحظه حاضر قابل دستیابی است، تعریف می‌کند.

قلب تعالیم نات هان: مفهوم میان‌بودن

یکی از جالب‌ترین مفاهیمی که تیک نات هان به آن پرداخته است «میان‌بودن» یا Interbeing است. این مفهوم توضیح می‌دهد که هیچ چیزی به تنهایی و مستقل از بقیه وجود ندارد. وقتی به ابری در آسمان نگاه می‌کنید، در واقع به خورشید، به اقیانوس، به درخت و به تمام هستی نگاه می‌کنید که موجب شکل‌گیری ابرها شده‌اند.

این دیدگاه عمیقا تحول‌آفرین است و وقتی آن را درک کنیم، نگاه ما به خودمان، دیگران و طبیعت کاملا تغییر می‌کند. احساس تنهایی کاهش می‌یابد و حس مسئولیت جمعی افزایش پیدا می‌کند.

سبک نگارش کتاب هنر زندگی کردن

یکی از نقاط قوت کتاب هنر زندگی کردن، سبک نگارش آرام، ساده و دلنشین آن است. نویسنده با زبانی شاعرانه اما روشن، سعی کرده تا مفاهیم پیچیده فلسفی را به گونه‌ای بیان می‌کند که هر خواننده‌ای، (صرف‌نظر از پیشینه مذهبی یا فلسفی‌اش) بتواند آن را درک کند.

عمق سادگی و در عین حال درخشان بودن این اثر را می‌توان در جملاتی مانند «شادی چیزی نیست که در بسته‌ای از پست برسد. شادی از آسمان نمی‌بارد. شادی چیزی است که ما با ذهن‌آگاهی تولید می‌کنیم»، پیدا کرد.

کاربرد عملی کتاب در زندگی روزمره

برخلاف بسیاری از کتاب‌های فلسفی و معنوی که در سطح تئوری باقی می‌مانند، هنر زندگی کردن کاملا عملی است. زیرا نویسنده مرتب به مثال‌های روزمره در آن اشاره می‌کند؛ برای مثال:

●      مسواک زدن آگاهانه: نوشته است که زمان مسواک زدن زمان از دست رفته نیست؛ این هم زندگی است. لازم نیست فقط برای تمام شدن آن عجله کنیم، بلکه می‌توانیم از این سه دقیقه لذت ببریم و آگاهانه مسواک بزنیم؛

●      مدیتیشن با راه رفتن: یکی از تمرین‌های محبوب نات هان، راه رفتن آگاهانه است. هر قدم نقطع اتصال شما با زمین است که موجب می‌شود بتوانید حضور خود را احساس کنید؛

●      تنفس آگاهانه: ساده‌ترین و در عین حال قدرتمندترین تمرین، توجه به نفس کشیدن است. او می‌گوید: «نفس آگاهانه، بازگشت به خانه است.»

این تمرین‌های ساده اما عمیق، هیچ ابزار یا مکان خاصی نیازی ندارند. می‌توانید همین الان، در هر جایی که هستید، شروع کنید.

نقاط قوت کتاب

از جمله نقاط قوت این کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. جامعیت و عمق:

   کتاب هنر زندگی کردن خلاصه‌ای جامع از تعالیم بودایی را در حدود 170 صفحه ارائه می‌دهد. چنین جامعیتی بدون از دست دادن عمق محتوا هنر بزرگی است.

2. مناسب برای همه: نیازی به آشنایی قبلی با بودیسم یا مدیتیشن نیست. نات هان برای همه می‌نویسد؛ مسیحیان، مسلمانان، یهودیان، آتئیست‌ها و هر کسی‌که به دنبال آرامش و معنا در زندگی است.

3. آرامش‌بخشی: ریتم آرام جملات، فضای کتاب و لحن دلسوزانه نویسنده، اثر درمانی دارد و از همین رو خواندن این کتاب به خودی خود یک مدیتیشن است.

4. عملیاتی بودن: برخلاف کتاب‌هایی که صرفا جنبه تئوری دارند، این کتاب راهکارهای موثری برای اعمال در زندگی روزمره نیز ارائه می‌دهد.

5. شرح مفهوم میان‌بودن: معرفی و توضیح این مفهوم منحصربه‌فرد که کل نگاه ما به هستی را تغییر می‌دهد، یکی از برجسته‌ترین بخش‌های کتاب است.

مقایسه هنر زندگی کردن با سایر آثار نویسنده

تیک نات هان بیش از صد کتاب نوشته است که برخی از معروف‌ترین آن‌ها عبارتند از: «صلح در هر قدم»، «خشم» و «معجزه ذهن‌آگاهی». «هنر زندگی کردن» در مقایسه با این آثار، جامع‌تر و فلسفی‌تر است؛ تا حدی که می‌تواند به‌عنوان یک دوره جامع از تعالیم نات هان تلقی شود.

برای افرادی که تازه با آثار نات هان آشنا می‌شوند، این کتاب یک شروع عالی است. برای کسانی که آثار قبلی او را خوانده‌اند نیز این کتاب خلاصه‌ای الهام‌بخش از میراث معنوی اوست.

این کتاب برای چه افرادی مناسب است؟

کتاب هنر زندگی کردن برای طیف گسترده‌ای از خوانندگان مناسب است:

●      کسانی که با استرس، اضطراب و افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنند؛

●      افرادی که به دنبال معنا و هدف در زندگی هستند؛

●      علاقه‌مندان به مدیتیشن و ذهن‌آگاهی؛

●      کسانی که می‌خواهند از شلوغی و چالش‌های زندگی مدرن فاصله بگیرند؛

●      هر فردی که به دنبال آرامش درونی است.

در واقع این کتاب برای افرادی که به دنبال راه‌حل‌های سریع و سطحی هستند، مناسب نیست. ذهن‌آگاهی تمرین مادام‌العمر است؛ نه یک قرص جادویی!

تاثیرات بلند مدت خواندن کتاب هنر زندگی کردن

بر اساس تجربه بسیاری از خوانندگان، این کتاب تاثیر عمیقی بر زندگی روزمره دارد. برخی از تغییرات عملی که خوانندگان گزارش کرده‌اند:

●      کاهش قابل توجه اضطراب و استرس؛

●      بهبود روابط با دیگران از طریق گوش دادن آگاهانه؛

●      افزایش حس قدردانی و سپاسگزاری؛

●      کاهش احساس تنهایی و رهاشدگی؛

●      توانایی بیشتر برای زندگی در لحظه.

البته که این تغییرات نیازمند تمرین مداوم است و خواندن کتاب، نقطه آغاز این راه است.

جمع‌بندی

کتاب «هنر زندگی کردن» اثر تیک نات هان، با ترجمه حسین اُرا، در واقع راهنمایی برای بازگشت به خود و زندگی واقعی است. در دنیایی که همواره در حال تلاش برای رسیدن به خواسته‌ها و رفع نیازهایمان هستیم، این کتاب به ما یادآوری می‌کند که کمی بایستیم، نفس بکشیم و در لحظه زندگی کنیم.

تعالیم نات هان نه جنبه مذهبی دارد و نه فلسفی؛ بلکه راهی عملی است برای زیستن با آگاهی، آرامش و محبت. او با این اثر نشان داد که شادی و آزادی در دسترس همه است - نه در آینده‌ای دور یا مکانی دیگر؛ بلکه همین‌جا و در همین لحظه. بنابراین اگر احساس می‌کنید زندگی از دستتان می‌لغزد، اگر همیشه به فکر گذشته یا آینده هستید، اگر به دنبال آرامش و معنا می‌گردید، این کتاب برای شماست.